|
195 km |
Heuvels |
Vulkanisme in het Centraal Massief |
Etappe 14 zal het peloton door het oostelijke deel van het oude Centraal Massief gebergte leiden, waar ook jong (voor een geoloog) vulkanisme voorkomt. Het grondgebergte van het centraal massief is gevormd tijdens de botsing tussen de continenten Armorica en Laurasië tijdens de Hercynische gebergtevormingsfase tussen 335 en 300 miljoen jaar geleden. De kristallijne gesteenten van het grondgebergte zijn meestal van granitische samenstelling en zijn gevormd door het afkoelen van 
grote magmakamers die ontstonden als gevolg van subductie van tektonische platen en de botsing van continenten. De granieten zaten tijdens de botsing diep in de korst van het gebergte maar zijn omhooggekomen en door 300 miljoen jaar erosie aan het oppervlak komen te liggen. De start en finish van etappe 14 leidt grotendeels over het kristallijne grondgebergte van het Centraal Massief (zie Fig).
Jong vulkanisme
Na 300 miljoen jaar erosie begon er een nieuwe fase van vulkanisme in het Centraal Massief. Wetenschappers begrijpen niet helemaal waarom dit vulkanisme ontstond: sommigen denken dat het geassocieerd is met het uitrekken van de korst van centraal Frankrijk (waardoor ook de Rhoneslenk ontstond), anderen denken dat er een pluim van heet mantelmateriaal omhoogkwam onder het Centraal Massief, zoals onder de Canarische Eilanden waaruit de eruptie van La Palma vorig jaar ontstond. In elk geval werd de aardmantel onder het Centraal Massief voor een deel gesmolten en dit gesmolten gesteente steeg op als magma. De vulkanische activiteit aan het oppervlak begon in het Vroeg Mioceen rond 23 miljoen jaar geleden en is pas rond 1000 voor Christus gestopt met de uitbarsting van de jongste vulkaan. Het centraal massief telt ongeveer 400 vulkanen die zijn opgedeeld in zeven vulkanische hoofd provincies, waarvan de bekendste de Chaîne des Puys met de Puy de Dôme, daarna de Mont Dore, Cezallier, Cantal, Aubrac, Devez and Velay Oriental (zie Figuur). De Puy de Dôme is een klim van de buitencategorie waar renners als Coppi, Bahamontes, Gimondi, van Impe, en Zoetemelk successen vierden.
Vulkanen in het landschap
Het vulkanisme tijden het Mio-, Plio- en Pleistoceen varieerde sterk in karakter van zeer explosief tot effusief dat heeft geleid tot zeer verschillende types vulkanen in het landschap. Explosief vulkanisme 
ontstaat door taai, stroperig magma en vormt doorgaans steile vulkanen bestaande uit vulkaankoepels. Indien er sprake is van interactie met water kan een uitbarsting echter ook gepaard gaan met een enorme explosie (zoals in Tonga afgelopen winter) en leiden tot het ontstaan van een diep gat waarin een kratermeer ontstaat: een zogenaamde ‘Maar’. Effusieve uitbarstingen ontstaan als het magma makkelijk vloeit, zoals in La Palma en IJsland, en vormen relatief vlakke schildvulkanen, lava plateaus, en/of slakkenkegels. Het vulkanische gebied van het Centraal Massief bestaat dus uit grote vulkaanstructuren die lijken op de Etna (De Cantal Vulkaan was zeker twee keer zo groot als de Etna), vulkanische vlakten, vulkaan koepels, kegels en maars. Ongeveer halverwege Etappe 14 zal het peloton door Puy en Velay rijden; een stadje dat gebouwd is op een oude geërodeerde vulkaan. Rechts van het traject staan twee ‘vulkanische nek’ rotsen; de overblijfselen van een magmatoevoerkanaal binnen in een vulkaan. Eerst zien we de ‘St Michel de Aiguille’ met een kapel op de top daarna de “Rocher Corneille’ met de Kathedraal ‘Notre-Dame de Puy’. Dus wordt de etappe van vandaag gewonnen door een explosief type (Mathieu van der Poel, Wout van Aert)? Of is het meer iets voor een langdurig vloeiende uitbarsting? (Thomas de Gendt, Nance Peter)?
I am a deep Earth geochemist using the composition of volcanic rocks to understand large-scale tectonic processes that control deep elemental cycles. I am specalised in analysing compositions of very small (<1mg) samples using advanced mass-spectrometry techniques. I analyse magmatic minerals, but also dust in ice-cores, precious archaeological artefacts and/or famous paintings. Check the Geo-TdF-team-2022.
Janne Koornneef