Etappe 6 | Binche - Longwy / Een 'opgestroopte mouw' landschap

In de eerste helft van de 6e etappe bevinden we ons op de noordelijke kusten van het Bekken van Parijs, in het gebergte van de Ardennen. Dit ‘gebergte’ heeft tegenwoordig een hoogte van enkele honderden meters, en is het terrein van ontsnappingen waarin de aanvallers succesvol kunnen zijn. 

Een gebergte dwars door Europa

Maar toen de Ardennen vormden, zo’n 335-300 miljoen jaar geleden, was het een onderdeel van een spectaculair gebergte dat van Polen via Duitsland naar de Ardennen liep, en van daar naar Zuid-Engeland en aan de andere kant van de Atlantische Oceaan (die toen nog niet bestond) naar de Apalachen van de oostelijke Verenigde Staten. Deze gebergtegordel vormde omdat een oceanisch bekken (de ‘Rheïsche Oceaan) sloot door subductie tussen een continent in het (huidige) noorden (Laurazië, waartoe Baltica en Avalonië behoorden) en een gedeformeerde gordel van kleine continentjes die samen Armorica vormden (lees meer over Armorica: stage 1). Daartoe behoorden de Franse kristallijne massieven van de Vogezen, het Centraal Massief, de Morvan, en het Armoricaanse Massief van Bretagne.

Opgestroopte mouw: Afgeschraapte, geplooide sedimenten

De subductiezone tussen Armorica (Frankrijk) en Baltica-Avalonië (met België, Nederland, Engeland, noord-Duitsland, en Denemarken) dook zuidwaards in de aardmantel. Toen alle oceanische korst ondergedoken was werd Avalonië onder Armorica geschoven, en begon Armorica als een bulldozer over Avalonië te schuiven. Aan de zuidkust van Avalonië waren in de loop van de tientallen miljoenen jaren dikke pakketten zanstenen, kleistenen en kalkstenen afgezet in ondiepe zeeën zoals vandaag de dag in het Great Barrier Reef van Australië. Die gesteentepakketten werden afgeschraapt van de rest van de plaat, die onder Armorica verdween. Vergelijk het maar met een opgestroopte mouw die je over je arm hebt geschoven. Die opgestroopte, geplooide ‘mouw’ vind je nu in de Ardennen. Maar de ‘mouw’ van sedimenten van Avalonia was niet een paar millimeter dik, zoals op je arm, maar vele kilometers. Probeer je eens een voorstelling te maken van de krachten en de tijd die nodig zijn om zo’n pakket te plooien en op te breken en een paarhonderd kilometer in elkaar te duwen in een hoog en breed gebergte (zie Figure cross-section).

Een beetje zoals de Himalaya

In Azië ligt een gebergte dat vergelijkbaar is met Avalonië/Baltica, de Ardennen, en de Franse Massieven (zie Figure maps): het Indiase continent (waar ook oudere continentale fragmenten en oude subductiezones inzitten) schuift daar onder Azië. De zandstenen, kleistenen, en kakkstenen die op India’s noordkust lagen zijn, en worden, daardoor afgeschraapt en opgeplooid als een mouw en vormen nu het Himalayagebergte. De zuidelijke delen van Azië, in het Tibetaans Plateau, zijn vergelijkbaar met de Franse Massieven, maar we zullen daar meer van zien in de etappe van morgen, wanneer we de Ardennen verlaten de de Vogezen inrijden! Veel renners in het peloton zullen blij zijn dat er 300 miljoen jaar erosie heeft plaatsgevonden in noord-Frankrijk sinds de vorming van de Ardennen…anders hadden ze vandaag het Tibetaans Plateau moeten beklimmen!

I am a geologist and I study plate tectonics and the driving mechanisms in the Earth’s mantle, mountain building processes, and the geography of the geological past. I enjoy geological fieldworks all over the world, and translating the results to science and to a broad public. Read more about Douwe.

Douwe van Hinsbergen