Etappe 10 | Morzine les Portes du Soleil - Megève / Aardverschuivingen en de Tour

In de bergen, met hun steile wanden, kunnen soms grote pakketten gesteente en los sediment langzaam, of ineens langs de berghelling omlaag glijden: zogenaamde aardverschuivingen. De overblijfselen van aardverschuivingen zijn op vele plekken langs het parcours van de Tour de France terug te vinden, met name langs de grote cols in de bergen. Aardverschuivingen komen voor in alle berggebieden op Aarde. Een aardverschuiving is een beweging van gesteente en grond langs een helling, waarbij dit kan vallen, glijden, of stromen (zie Figuur). Vooral dit laatste fenomeen heeft aan bekendheid gewonnen bij de Tour de France kijker na etappe 19 in de Tour van 2019. Toen werd de etappe afgebroken vlak onder de top van de Col de l’Iseran als gevolg van een modderstroom die het parcours blokkeerde voor de neus van leider Egan Bernal.

De mechanismen die tot aardverschuivingen leiden

Een aardverschuiving ontstaat wanneer de neerwaartse krachten, met name de gravitatiekracht, groter zijn dan de sterkte van de rots en grondmaterialen op een helling. Aardverschuivingen kunnen ontstaan op hellingen die al op de rand van beweging staan na verzwakking van de bodemsterkte door regenval, smeltende sneeuw, veranderingen in het waterpeil, stroomerosie, veranderingen in grondwater, aardbevingen, vulkanische activiteit, verstoring door menselijke activiteiten of een combinatie van deze factoren. Het is erg moeilijk om te voorspellen waar en wanneer aardverschuivingen voorkomen, en helemaal voorkomen kunnen we ze niet. Hellingen met een groot risico op aardverschuivingen kunnen worden gestabiliseerd door middel van een aantal methoden, onder andere het verlagen van de helling, betere drainage zodat de helling niet verzadigd raakt met water en zijn sterkte verliest, of het versterken van de helling met een combinatie van beton en grondankers (zoals soms te zien langs bergwegen).

De dodelijke aardverschuiving in Passy

Vandaag komt de Tourkaravaan langs een van de meest rampzalige aardverschuivingen in de Franse geschiedenis, in het dorpje Passy nabij de Mont Blanc en aan de voet van de slotklim van vandaag. In de nacht van 15 op 16 april 1970 wordt Passy getroffen door een catastrofale aardverschuiving (zie Figuur). Deze aardverschuiving lijkt te zijn veroorzaakt door smelt van het dikste pakket sneeuw in jaren. Het smeltwater is vervolgens geïnfiltreerd is in de bodem wat heeft gezorgd voor een afname van de bodemsterkte. Vervolgens is er een glijvlak ontstaan op de overgang tussen rots en bodemmateriaal waarover een deel van de berghelling naar beneden is gegleden met alle gevolgen van dien. De Passy aardverschuiving kostte het leven aan 71 personen, met name kinderen, toen de aardverschuiving een deel van het sanatorium du Roc des Fiz verwoestte. Ironisch genoeg werden kinderen tussen de 4 en 16 jaar juist opgenomen in dit sanatorium om te herstellen van tuberculose in de gezonde berglucht. In 2019 is op de plek van het voormalig sanatorium een gedenkmonument geplaatst (zie Figuur).

I am a geomorphologist specialized in high-mountain processes on Earth and Mars. My main goal is to minimize landslide and debris-flow hazards, by understanding and recognizing their triggers, flow dynamics, erosion processes, and deposits. This quest has taken me from mountain ranges all over the globe all the way to the mountains of Mars.

Tjalling de Haas