Etappe 6 | Saint-Dié-des-Vosges – Rosheim / Een stevig ritje door de Perm binnenland van Pangea

Na vijf dagen tijd-rijden door het Bekken van Parijs zakken de rensters vandaag af in de het gesteentearchief van de Vogezen. De etappe van vandaag brengt het peloton door gesteenten die afgezet zijn in het Perm, de laatste periode van het Paleozoïcum tussen 299 en 252 miljoen jaar geleden. En van alle geologische tijdvakken die de Tour de France Femmes aan doet is het Perm waarschijnlijk de minst gastvrije.

Een ijstijd met woestijnen

Stel je voor: je rijdt door het enorme binnenland van het supercontinent Pangea. Een Tour de Pangea zou je van Antarctica naar Siberia kunnen brengen, en geen enkele etappe zou makkelijk peddelen geweest zijn. Het Permklimaat was koud en droog. Een enorme ijskap lag over Antarctica, het zuidelijk deel van Afrika, en een groot deel van Zuid Amerika, maar ook in Siberië. Rond de evenaar, waar de Vogezen in die tijd lagen, was het binnenland van Pangea kurkdroog. Je zou jezelf in een koudere, maar waarschijnlijk nog steeds ondraaglijk hete Sahara-op-volle-toeren wanen. Bijna overal in Europa en Noord Amerika werden dikke pakketten rode woestijzanden afgezet, in de vorm van duinen, of in sabkha’s. Maar in de Vogezen niet: daar werd je omgeven door vulkanen. Droog, stoffig, explosief. Knap waardeloze condities voor de koers.

Perm ongedierte - veilig in de woestijn

Stel je voor dat je probeerde in de kopgroep te zitten deze etappe, en na je demarrage kijk je om en heb je een mooi gat…maar je zit helemaal alleen. Onder normale omstandigheden zou je je al op mogen maken voor een zware dag. Maar in het Perm zou je iedere minuut over je schouder blijven kijken. De weelderige regenwouden van het Carboon? Dood den begraven. Geen schaduwrijke bossen, daarvoor moet je tot de etappe van morgen wachten. Nee, het droge Permland werd gegroeid door varens en coniferen. En zou je in het Carboon gedemarreerd zijn, dan waren de meeste landdieren amfibieën geweest: die hadden water nodig om hun eieren in te leggen, dus je zou in de woestijn redelijk veilig geweest zijn. Maar in het Perm had de evolutie een truc verzonnen om het dierenrijk zich op het land voort te laten planten: de amnioten hadden zich ontwikkeld. Jij en ik zijn allebei amnioten: het is een groep organismen waartoe de vogels, reptielen en zoogdieren behoren die een membraan om hun eieren hebben die beschermt tegen uitdrogen. Dus die weelden tierig in het droge binnenland. Pas maar op voor Dimetrodon, het grootste roofdier, meer dan 5 meter lang, met een enorm zeil op hun rug en vervaarlijke tanden. Het leven in het Perm was goed voor insecten! En na de enorme regenwouden van het Carboon was het zuurstofgehalte in de lucht hoog en werden insecten GROOT. Is dat een helicopter boven je? Nee. Het is Meganisopter, een primitieve voorouder van de libelle, met een lijf van 47 centimeter lang, en een spanwijdte van 75 centimeter. Als je die achter je aankrijgt wil je wel doortrappen.

Het einde van een zware periode was nog erger

De koude periode van het Perm kwam ten einde met twee global warming pieken. De eerste was nog niet zo erg. Die gebeurde 260 miljoen jaar geleden toen de Emeishan vloed-basalten uitvloeiden in Zuid China. Kilometers-dikke pakketten basalt bedekten een gebied van 0.3 miljoen vierkante kilometer. Maar de Siberische vloedbasalten, 252 miljoen jaar geleden, waren de laatste spijker in de doodskist. Die bedekten een gebied van 7 miljoen vierkante kilometer, leidden tot een verdubbeling van de CO2-gehaltes, en andere broeikasgassen, in de atmosfeer en veroorzaakten een global warming van 5°C. En de Siberische magma’s kwamen omhoog door dikke pakketten steenzout waardoor gassen de atmosfeer ingeblazen werden die de ozonlaag om zeep hielpen. Het resultaat? 95% van al het mariene leven legde het loodje, inclusief de trilobieten die bijna 300 miljoen jaar de oceaanbodems bewoond hadden. 70% van al het landleven stierf uit. Zelfs de insecten: de eind-Perm massa-extinctie is de enige die we kennen die ook de insecten decimeerden. Het zou 30 miljoen jaar duren voor het leven deze klap te boven was. Ik zou maar een beetje doorrijden als ik jou was, zodat deze etappe achter de rug is!

I am a geologist and I study plate tectonics and the driving mechanisms in the Earth’s mantle, mountain building processes, and the geography of the geological past. I enjoy geological fieldworks all over the world, and translating the results to science and a broad public. Check our complete team.

Douwe van Hinsbergen