Etappe 4 | Duinkerken - Calais / Michaelangelo’s heuvels en witte kliffen

Iedereen die wel eens met de boot het Kanaal over is gegaan kent de kliffen van Calais. De etappe van vandaag voert door het kalksteen- en mergelgebied van west Vlaanderen en Noordwest Frankrijk. Over de heuvels en langs de kliffen. Deze gesteentes zijn afgezet tijdens het Laat-Krijt, tussen de 90 en 66 miljoen jaar geleden.

Vorming van planktonskeletjes tijdens een ijsvrije periode

Het Laat-Krijt was een superwarm tijdvak. In die tijd was de zeespiegel 80 meter hoger dan vandaag de dag, omdat het klimaat op aarde zó warm was dat al het water dat nu als ijs in de poolijskappen zit, toen zeewater was. Bovendien lag Frankrijk toen 10 graden zuidelijker, in een drogere klimaatzone. In feite zijn de kliffen van Calais gevormd in een soort subtropische ondiepe zee met weinig sedimentaanvoer door rivieren – het weinige reliëf dat we nu uit deze regio kennen lag door de hoge zeespiegel onder water. In die zee hebben plankton en ander zeeleven het heel goed naar hun zin gehad. De kliffen bestaan vrijwel volledig uit microscopisch kleine fossiele planktonskeletjes. Van kalk, vandaar dat de kliffen zo fel wit zijn.

Spectaculaire kustkliffen eroderen gemakkelijk

Zo langs de kust zien die kalkkliffen er spectaculair uit: vertikaal doemen ze op. Bij zulke vertikale kliffen denk je snel aan keihard gesteente, maar niets is minder waar. Eigenlijk zijn de mergels van de krijtrotsen bij Calais gemakkelijk te eroderen: door lichtzuur regenwater, door riviertjes die de kalkmergel insnijden. Dit is ook de reden dat het in deze etappe veel op en neer gaat: de vele regen die jaarlijks in dit gebied valt heeft dalen uitgesneden uit de zachte kalk. En hier komt dus een ander funfact. Waar normaal gesproken gebergtes worden gevormd doordat tectonische platen op elkaar botsen, en er een kreukelzone van die twee platen ontstaat (bijvoorbeeld de Alpen, maar daar komen we nog), zien we in dit gebied reliëf omdat rivieren in het landschap hebben ingesneden. De gesteentelagen van het Krijt zijn in dit gebied vrijwel horizontaal, en dus niet geplooid zoals in de Alpen, maar het hoogteverschil is veroorzaakt door erosie. Dat kan soms venijnig steile hellinkjes veroorzaken, zoals we ook kennen uit het Limburgse landschap, waar dit fenomeen zich ook voordoet.

Getuigenheuvel: De Kasselberg

Er is nog een grappig geologisch fenomeen dat op de route wordt aangedaan: de Kasselberg, een zogeheten getuigenheuvel. Het is de eerste klim van de etappe, na 28 km koers. Een getuigenheuvel is een soort natuurlijk beeldhouwwerk. Hij zou zo door Michaelangelo kunnen zijn gemaakt: zijn credo was dat je beeldhouwwerken moet bevrijden uit het blok door het weghalen van het overtollige gesteente. Dat heeft de natuur ook gedacht bij het vormen van de getuigenheuvel bij Kassel. De berg ligt in het landschap omdat de natuur het overtollige gesteente heeft opgeruimd, via erosieprocessen. Kennelijk was het gesteente onder Kassel net iets harder dan het omliggende steen, en omdat rivieren de weg van de minste weerstand kiezen is het omliggende gesteente geërodeerd, en is de Kasselberg blijven liggen.

I study climate and ocean conditions on and around Antarctica, during the Earths most recent 100 million years. Specifically, I study sediment cores to reconstruct the onset and development of the Antarctic circumpolar current around, and the ice sheet on Antarctica. Check the TdF-team.

Peter Bijl