Etappe 1 | Kopenhagen - Kopenhagen / Een rit over een oercontinent

De Tour de France 2022 brengt ons in de eerste drie dagen op Deense bodem. Die bodem bestaat uit een tot wel 12 kilometer dik pakket met sedimenten die in de afgelopen 450 miljoen jaar zijn gevormd, maar daaronder gaat een oud oercontinent schuil: Baltica. Baltica is nu een onderdeel van het Euraziatisch continent, en strekt van de Atlantische kust van Noorwegen totaan de Oeral, en van de Arctische oceaan tot de Zwarte Zee.

Wat is een oercontinent?

Wat zijn oercontinenten eigenlijk? Het zijn plakken van ongeveer 30 kilometer dikke korst die voor het grootste deel bestaat uit magmatische gesteenten die ontstaan zijn boven subductiezones. Zoals onder die vulkaan in Tonga die ontplofte afgelopen winter. Dergelijke gesteenten zijn lichter dan de aardmantel, en als de plaat waarop ze liggen in een subductiezone aankomt worden deze gesteenten afgeschraapt in gebergten, of doen ze de subductie zelfs stoppen. Dus hoewel oercontinentgesteenten dus wel degelijk over het aardoppervlak bewegen met de platen waar ze op liggen, verdwijnen ze niet, maar breken ze van het ene continent af en bewegen ze naar het andere continent toe, in een eindeloze plaattektonische dans. Zo ook Baltica.

Avalonia

Zo’n 500 miljoen jaar geleden lag Baltica samen met het supercontinent Gondwanaland (waar Zuid Amerika, Afrika, India, Australie en Antarctica toe behoorden) rond de zuidpool. Baltica bewoog vervolgens met een ander oercontinent, Avalonia (bestaande uit delen van Ierland, Wales, en Engeland, België, Nederland en Noord-Duitsland) naar het noorden en botste tussen de 450 en 400 miljoen jaar geleden met Laurentia (Noord Amerika en Groenland). Baltica en Avalonia botsten ook met elkaar, en de breuklijn waarlangs dat gebeurde loopt rond de Deens-Duitse grens. Maar dus onder een enorme stapel afzettingsgesteenten die uit Scandinavië en Zuid Duitsland is aangevoerd.

Armorica

En Frankrijk? Dat is weer een ander fragment, Armorica. Armorica kwam zo’n 300 miljoen jaar geleden tegen Avalonia aan. En het laatste stukje van Eurazië, Adria, kwam er pas in de laatste 50 miljoen jaar bij, en de breuklijnen waarlangs dat gebeurde vormen nu de Alpen. Dus hoewel Denemarken-Frankrijk nu een dagje rijden is, zat er in de hoogtijdagen van Baltica een halfrond en oceaan tussen!

I am a geologist and I study plate tectonics and the driving mechanisms in the Earth’s mantle, mountain building processes, and the geography of the geological past. I enjoy geological fieldworks all over the world, and translating the results to science and a broad public.

Douwe van Hinsbergen