|
199 km |
Hills |
Danian |
Het grootste deel van het meer dan 12 km dikke sedimentpakket dat de Deense ondergrond vormt kunnen we alleen bereiken met diepe boringen. Maar de sedimenten die in de laatste ~100 miljoen jaar zijn gevormd zijn soms ook te zien aan het oppervlak. De geologische kaart van Denemarken (Figuur), waarop de ‘jonge’ sedimenten en bodems van de afgelopen miljoen jaar zijn weggelaten, laat zien dat de sedimentpakketten dicht onder het oppervlak jonger worden van het noorden en oosten naar het zuidwesten. En op die geologische kaart staat een brede band aangegeven die ‘Daniën’ van ouderdom is. En het Daniën bevat een bijzonder verhaal.
Daniën: het uitsterven van de dinosauriërs
De geologische tijdschaal is ingedeeld op basis van fossielen. Ieder tijdvak heeft een combinatie van fossielen die alleen in dat tijdvak voorkomen, en zo kunnen we sedimentaire gesteenten dateren. En ieder tijdvak is vernoemd naar een gebied. Het ‘Daniën’ is vernoemd naar Denemarken, en is het eerste tijdvak van de Cenozoïcum, dat direct volgde op het laatste tijdvak van het Krijt, het ‘Maastrichtiën’, vernoemd naar Maastricht. En de overgang van het Maastrichtiën naar het Daniën, 66 miljoen jaar geleden, was een van de grootste veranderingen uit de geschiedenis van het leven: het uitsterven van de dinosauriërs en de inslag van de Chicxulub meteorite in de Golf van Mexico.
Tijdens de etappe van vandaag starten de coureurs van het Krijt, in de wereld van de Mosasauriërs, T-Rexen en Triceratopsen, maar ook de ammonieten, via deze catastrofale massa-extinctie naar de barre, bijna onbewoonbare wereld van het vroege Daniën. Na de inslag van de Chicxulub meteoriet ontstond een ‘impact winter’ waarin de aarde donker en koud was, plantengroei bemoeilijkt werd, en 75% van het leven uitstierf. In dezelfde periode, maar ongerelateerd aan in de inslag, waren er enorme vulkanische uitbarstingen die 20% van India onder een laag basalt stortten, en die de wereld er ook niet bewoonbaarder op maakten. De dinosauriërs overleefden deze hel niet, maar uit hun afstammelingen ontwikkelden zich de vogels. En de zoogdieren zagen uiteindelijk hun kans schoon.
De krijtkliffen van Denemarken
Deze aardse catastrofe is goed te bestuderen aan de Deense kust, niet ver van de startplaats van vandaag. De krijtkliffen van Stevns Klint (zie foto) bevatten de beroemde overgang van kalksteen dat zeer rijk aan fossielen is, via een dun kleilaagje met veel van het metaal iridium, dat maar weinig op aarde voorkomt maar waar meteorieten rijk aan zijn en dat als spoor van de meteorietinslag beschouwd wordt, naar een pakket gesteenten met maar heel weinig leven en variatie in fossielen van het Daniën. Tegenwoordig wordt het Daniën veel bestudeerd om te achterhalen hoe na een catastrofe het leven zich weer op kan richten… aangezien we met zijn allen hard bezig zijn om er weer een te maken.
I am a geologist and I study plate tectonics and the driving mechanisms in the Earth’s mantle, mountain building processes, and the geography of the geological past. I enjoy geological fieldworks all over the world, and translating the results to science and to a broad public. Lees meer over Douwe.
Douwe van Hinsbergen